• Geplaatst op: 10 maart 2023
• Laatst aangepast op: 10 maart 2023

Tot nog toe heeft de Wet open overheid er niet toe geleid dat ministeries documenten sneller openbaar maken. Integendeel, zo blijkt uit een onderzoek van het Instituut Maatschappelijke Innovatie en de Open State Foundation. Het ministerie van Justitie en Veiligheid is het een na langzaamst.

• Door redactie Mr.

Ministeries deden in 2022 gemiddeld 167 dagen over de beantwoording van een verzoek op grond van de Wet open overheid (Woo), komt uit het onderzoek Matglas naar voren. Het is een vervolg op het onderzoek Ondraaglijk Traag. Daaruit bleek dat ministeries er in 2021 gemiddeld 161 dagen over deden om een Wob-verzoek (Wet openbaarheid van bestuur, de voorloper van de Woo) te beantwoorden, terwijl een wettelijke termijn gold van maximaal 56 dagen.

Vier keer zo lang

Verbetering is dus uitgebleven, ondanks het feit dat de maximale beantwoordingstermijn sinds de inwerkingtreding van de Woo op 1 mei 2022 is bekort tot 42 dagen. Deze termijn wordt ruim overschreden: sinds 1 mei deden ministeries er gemiddeld bijna vier keer zo lang over om een Woo-verzoek te beantwoorden, 162 dagen.

Financiën het langzaamst

De beantwoordingstermijnen verschillen sterk per ministerie. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is het snelst met een gemiddelde van 70 dagen. Financiën doet er het langst over, gemiddeld 211 dagen. Justitie en Veiligheid is met 190 dagen de een na langzaamste. Daar moet wel bij worden aangetekend dat dit ministerie tot 1 mei 2022 gemiddeld 235 dagen bezig was met beantwoording van een verzoek, en dat sindsdien heeft weten terug te brengen tot 160 dagen.

Transitie

Het rapport gaat niet alleen in op de beantwoordingstermijnen, maar schetst ook een beeld van de stand van zaken rondom de transitie van Wob naar Woo binnen ministeries, provincies en gemeenten. Daaruit blijkt dat de inwerkingtreding van de nieuwe wet ertoe heeft geleid dat overheden investeren in het optimaliseren van werkprocessen, in IT en in personele capaciteit om zo Woo-verzoeken sneller te kunnen beantwoorden.
Toch bestaan er grote verschillen tussen overheden bij de uitvoering van de Woo. Sommigen vullen de verplichting tot actieve openbaarmaking − de belangrijkste nieuwigheid uit de wet − zelf in door op eigen platforms documenten te publiceren, terwijl anderen instructies van het ministerie van Binnenlandse Zaken afwachten.

Geen corvee

Op basis van hun bevindingen komen de onderzoekers dan ook met een aantal aanbevelingen. Zo sporen ze overheden aan om de energie die nu gestoken wordt in afdekken en lakken te gebruiken om een cultuur van openheid rond informatie te creëren. Ook vinden ze dat meer regie nodig is vanuit Binnenlandse Zaken op het gebied van actieve openbaarmaking. En, misschien wel het belangrijkst volgens de onderzoekers: overheden moeten het behandelen van Woo-verzoeken niet als corvee beschouwen, maar als een grondrecht en onderdeel van de democratie.