4 mei 2021

De toegang tot de bestuursrechter rond het omgevingsrecht wordt verruimd, meldt de Raad van State. Ook niet-belanghebbenden die eerder zienswijzen indienden tegen bijvoorbeeld een ontwerpbestemmingsplan of ontwerptracébesluit, kunnen in beroep tegen het definitieve bestemmingsplan of tracébesluit.

Dit heeft de Raad van State dinsdag bekendgemaakt in een tweede richtinggevende uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak, naar aanleiding van het zogenoemde ‘Varkens in Nood’-arrest van het Hof van Justitie in Luxemburg. Het gevolg hiervan kan zijn dat meer mensen een beroep doen op de bestuursrechter.

In het ‘Varkens in Nood’-arrest bepaalde het Europese Hof onder meer dat ‘leden van het publiek’ toegang tot de rechter moeten kunnen krijgen als zij eerder gebruik hebben gemaakt van ruimere inspraakrechten bij besluiten over milieukwesties. In de Algemene wet bestuursrecht staat echter dat alleen belanghebbenden een beroep op de bestuursrechter kunnen doen.

Het ‘Varkens in Nood’-arrest dwingt op dit punt dus tot een wetswijziging, concludeert de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, die voor de tussentijd een tijdelijke oplossing voor de praktijk presenteert. Die houdt in dat wanneer het omgevingsrecht aan ‘een ieder’ de mogelijkheid biedt om een zienswijze in te dienen tegen een ontwerpbesluit, zoals bijvoorbeeld bij een bestemmingsplan, diegene die daarvan gebruikmaakt beroep bij de bestuursrechter mag indienen tegen het definitieve besluit. Dus ook niet-belanghebbende personen of rechtspersonen.

Volgens een bericht van de Raad van State heeft het Europese Hof niet eenduidig bepaald of een niet-belanghebbende bij de bestuursrechter alleen over de procedure kan klagen of ook over de inhoud van het besluit. De Afdeling bestuursrechtspraak vindt dat een beperkte uitleg niet strookt met de achtergrond van het oordeel van het Hof. Bovendien is het onderscheid tussen procedurele en inhoudelijke bezwaren niet altijd eenvoudig. Dit betekent concreet dat een niet-belanghebbende die eerder een zienswijze indiende zowel over de procedure als over de inhoud van het besluit bezwaren mag indienen bij de bestuursrechter.

Naar verwachting gaan zo meer mensen de weg naar de bestuursrechter vinden – en inslaan – al zullen zij wel aanlopen tegen de relativiteitsvereiste, onderstreept de Afdeling bestuursrechtspraak. ‘Op grond hiervan kan iemand geen succesvol beroep doen op een rechtsregel als die niet is geschreven om zijn belangen te beschermen.’ Dit zou de kansen van niet-belanghebbenden op een succesvol beroep bij de bestuursrechter moeten beperken.